97 x 76 cm

technika mieszana/deska, 97 x 76 cm, opisany na odwrociu numerami: '2788 145020 F', '7307' (w prostokącie) (numery powtórzone na ramie), '313(..)' oraz '138.'

Opłaty:
- Do kwoty wylicytowanej doliczana jest opłata aukcyjna. Stanowi ona część końcowej ceny obiektu i wynosi 20%.


Tablica jest kwaterą zdekompletowanego ołtarza z warsztatu południowoniemieckiego; przedstawia jednego z czterech Ojców Kościoła siedzącego pod baldachimem i zajętego lekturą. Obiekt został przypisany warsztatowi Veita Stossa w 1952 roku przez Ernsta Buchnera, który podjął próbę rekonstrukcji pierwotnego układu poliptyku rzeźbiarsko-malarskiego z kościoła św. Magnusa w bawarskim Füssen (region Allgäu). W 2020 roku Matthias Weniger z Bayerisches Nationalmuseum w Monachium potwierdził atrybucję Buchnera, publikując prezentowany obraz w katalogu wystawy „Kunst & Kapitalverbrechen. Veit Stoß, Tilmann Riemenschneider und der Münnerstädter Altar” jako dzieło Veita Stossa i warsztatu. W szafie retabulum z Füssen miała znajdować się rzeźbiona grupa Zwiastowania wraz z flankującymi figurami świętych Małgorzaty i Barbary i partiami reliefów. Dwie pary ruchomych skrzydeł miały prezentować dalsze odsłony: zamknięta para wewnętrzna wizerunki Apostołów w strefie górnej oraz Świętych Wspomożycieli w dolnej, zamknięta zewnętrzna zaś Czterech Ojców Kościoła. Tablica z przedstawieniem św. Augustyna stanowiłaby jedyną zachowaną część tych zewnętrznych kwater; pierwotnie na jej rewersie znajdowały się malowane sylwetki Czterech Świętych Dziewic (tablica została rozdzielona, część ta znajduje się w kolekcji prywatnej). Podstawą dla stworzonej przez Buchnera rekonstrukcji stanowiło zatem ostatecznie sześć zachowanych tablic (pozostałe cztery znajdują się w depozycie Staatsgalerie w Füssen).

Całość realizacji przypisał Buchner Veitowi Stossowi; próby powiązania grup obiektów malarskich ze sławnym rzeźbiarzem opierają się udokumentowanym zamówieniu, które zrealizował w latach 1504–1505 w kościele św. Marii Magdaleny w Münnerstadt. Kontrakt ten zakładał wykonanie malarskich scen męczeństwa św. Kiliana oraz polichromowanie figur wykończonych uprzednio w manierze Holzsichtigkeit przez Tilmana Riemenschneidera (czynny w Würzburgu w latach 1483–1531). Co znamienne, Stoss otrzymał za to zlecenie wynagrodzenie w wysokości 220 guldenów wobec 145 guldenów zakontraktowanych dla Riemenschneidera; w kwestię wchodzić mogły jednak również koszty złoceń i pigmentów malarskich. Rzeźbiarski tryptyk został oddany do użytku już w 1492 roku i spełniał swoją liturgiczną funkcję w nieukończonym stanie. Cztery malarskie tablice są wyłączną pozostałością po tej interwencji warsztatu Stossa (polichromie rzeźb przechowywanych dziś w Bayerisches Nationalmuseum w Monachium są niezachowane), a zarazem jedynymi obiektami malarskimi łączonymi z tą pracownią w sposób pewny. Ich jakość – mimo przemalowań i retuszy – skłania badaczy do przypuszczeń, że w istocie Stoss osobiście pracował przy tym zleceniu. Dalsze badania technologiczne obu zespołów – głównie fotografia rentgenowska i reflektografia w podczerwieni – pomogłyby w weryfikacji ustaleń; mistrz wszak często nanosił podrysowania z „wolnej ręki” oraz wskazówki dla wykonawców warstw malarskich (oznaczenia kolorów poszczególnych partii etc.). Stoss z pewnością sprawował ogólny nadzór nad całością realizacji w Münnerstadt – był to typowy model działania przedsiębiorstwa tego typu. Fakt, że Stoss bywał relatywnie często określany w źródłach krakowskich (1491–1496) jako „malarz” nie świadczy o jego faktycznej biegłości w tej profesji – rzeźbiarze byli zrzeszeni w ramach jednego cechu malarzy. Jednakże polichromowanie rzeźb prawdopodobnie nie stanowiło dla Stossa większych trudności: sam otrzymał zapłatę za wyrzeźbienie, pomalowanie i złocenie całości Pozdrowienia anielskiego z kościoła św. Wawrzyńca w Norymberdze (1517–1518).

Kierownik warsztatu realizującego zamówienia na retabula malarsko rzeźbiarskie zawierał umowę ze zleceniodawcą i ustalał warunki kontraktu; ponosił on również odpowiedzialność za finalną jakość produktu, który stanowił efekt wysiłku zespołu rzemieślników. W skład tej grupy wchodzili zarówno zatrudniani na stałe pomocnicy (realizujący produkcję wedle modeli dostępnych w warsztacie i przekazywanych tam technik i manier), jak i zakontraktowani zewnętrzni specjaliści (na przykład snycerze i pozłotnicy), a także uczniowie, których przygotowanie do zawodu obejmowało szereg prac o potencjalnie wzrastającym stopniu trudności. Oferowanie klientom kompletnego wykonawstwa ołtarza świadczyło zatem o sprawnym zarządzaniu przedsiębiorstwem, które zdolne było siłami własnymi i specjalistów spoza warsztatu przeprowadzić etapy od stworzenia konstrukcji retabulum, poprzez rzeźbienie i polichromowanie figur, aż po wymalowanie kwater na skrzydłach. Sam mistrz wyznaczał etapy realizacji opracowanego przez siebie projektu; sama ikonografia tych złożonych obiektów stanowiła efekt przełożenia słownych i pisanych uzgodnień z zamawiającym – ustalenia te były z reguły potwierdzane na podstawie rysunku okazowego. Retabula jako realizacje duże i kosztowne były najczęściej zamawiane przez grupy osób złączonych ze sobą więzami krwi lub profesją.

Projektant i oficjalny wykonawca mógł specjalizować się w jednym fachu (malarstwie lub rzeźbiarstwie) i odpowiadać przede wszystkim za jakość pracy zespołu podążającego za jego wzorami, wskazówkami i poleceniami. Jednym z najbardziej aktywnych przedsiębiorców tego typu w południowych Niemczech na przełomie XV i XVI wieku był wspomniany Riemenschneider. Jego indywidualny styl rzeźbiarski charakteryzował się umiejętnym i ekonomicznym wykorzystaniem własności lipiny; w swoim wyjątkowo prężnie działającym warsztacie zatrudniał aż dwunastu pomocników, z którymi był w stanie podołać co najmniej dziewiętnastu zamówieniom na retabula ołtarzowe.

Tak dalece posunięta standaryzacja nie była udziałem warsztatu Stossa, który prowadząc w Norymberdze przedsiębiorstwo mniejszych rozmiarów zajmował się zarówno drobną rzeźbą, jak i dużymi zleceniami w sposób bardziej dopracowany i wirtuozerski. Znane są jednak przypadki aktywności na obu polach – do najbardziej znanych rzemieślników tego typu zalicza się Hansa Multschera (o niezliczonej ilości naśladowców w szwabskim Ulmie aż do końca XV wieku) oraz czynnego w Tyrolu Michaela Pachera (rzeźbiącego typowo po „niemiecku”, a malującego w konwencji łączącej stylistykę włoską z północną). Nie znamy jednak realizacji Stossa w typie retabulum, które łączyłoby wykonane przez niego partie malarskie i rzeźbiarskie. Zachowane tablice z Münnerstadt oraz przypisywane mu fragmenty z Füssen stanowić mogą pole do dalszych badań.

Description:
"Saint Augustine" - altar section from the church of Saint Magnus in Füssen, circa 1503
mixed media/board, 97 x 76 cm; described on the reverse by numbers: '2788 145020 F', '7307' (in rectangle) (numbers repeated on the frame), '313(..)' and '138.',

Additional Charge Details
- In addition to the hammer price, the successful bidder agrees to pay us a buyer's premium on the hammer price of each lot sold. On all lots we charge 20 % of the hammer price.

technika mieszana/deska