85,7 x 61 cm

monotypia/papier naklejony na płótno, 85,7 x 61 cm, sygnowany i opisany na odwrociu: 'MARIA JAREMA | Postacie 2 | NR. KAT. 292 | monotyp', na blejtramie oznaczenie, opis i numer katalogowy archiwum rodzinnego: '"Postacie" K. 292 | KF'

Opłaty:
- Do kwoty wylicytowanej doliczana jest opłata aukcyjna. Stanowi ona część końcowej ceny obiektu i wynosi 20%.
- Do kwoty wylicytowanej doliczona zostanie opłata z tytułu "droit de suite". Dla ceny wylicytowanej o równowartości do 50 000 EUR stawka opłaty wynosi 5%. Opłata ustalana jest przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłoszonego przez NBP w dniu poprzedzającym dzień aukcji.


Maria Jarema to bez wątpienia jedna z najważniejszych postaci polskiej sceny XX wieku. Artystka aktywnie działała w dziedzinach malarstwa, scenografii i rzeźby, będąc jedną ze współtwórczyń krakowskiej awangardy. Jej dokonania były doceniane już za życia: twórczyni była często zapraszana na wystawy w kraju i za granicą, między innymi reprezentując Polskę na Biennale w Wenecji (1958) oraz (pośmiertnie) na Biennale Sztuki Współczesnej w São Paulo (1961). Dzieła Jaremy znajdują się w kolekcjach wszystkich najważniejszych muzeów narodowych: w Warszawie, Wrocławiu, Krakowie oraz w Łodzi. Nie bez powodu prace artystki są również jednymi z najbardziej poszukiwanych przez kolekcjonerów na rynku aukcyjnym. Monotypie to niezwykła rzadkość oraz obiekty o wartości muzealnej. Prezentowane w katalogu „Postacie” to dzieło bardzo delikatne, wykonane na cienkim papierze wzmocnionym przez płócienny podkład. Kompozycja przedstawiające dwie tytułowe postaci jest rozedrgana, jakby kreślona w pośpiechu, lekką ręką. Efekt ten zapewne został osiągnięty dzięki wykorzystanej technice. Wydaje się, że charakter ten jest też idealnym odzwierciedleniem stanu psychicznego artystki w czasie powstawania dzieła. Lata 50. to szczególny okres w twórczości Marii Jaremy. Przełom czwartej i piątej dekady wyznacza w Polsce ogłoszenie doktryny socrealizmu, wobec której artystka się dystansowała. W 1950 Jarema pisała: „Termin socrealizm byłby słuszny jak wiele innych w historii, gdyby nie to, że jest dotychczas niczym innym jak tłumaczeniem języka mówionego (nawet nie poetyckiego, bo wtedy zawierałby metaforę) na wizualny, malarski. Malarstwo, tracąc swój własny język, ginie, przestaje być twórczością, traci rację bytu. Gałąź sztuki, która może być przetłumaczona na inną czy na słowo, nie ma powodów istnieć (…)” (Barbara Ilkosz, Jarema, katalog wystawy, Warszawa 1998, s. 53). Pozostanie na „własnych” torach twórczości wiązało się z pozostawaniem Jaremy poza oficjalnym obiegiem życia kulturalnego. Egzystencja malarki na uboczu, mimo świadomej decyzji o pozostawaniu wolną w zakresie wypowiedzi artystycznej, wywoływała w niej duży niepokój. Wspominał o nim Jerzy Tchórzewski, cytowany w katalogu wystawy w Muzeum Narodowym we Wrocławiu w 1998: „Pamiętam wyraźnie jedną wizytę w pracowni Marii, która miała miejsce chyba w roku 1954. Wtedy Marysię spotkałem chyba w kawiarni. Powiedziała, że dużo pracuje, ale ma pewne wątpliwości odnośnie do tego, co robi i chciała, żebym przyszedł do niej i obejrzał jej prace. (…) Zaczęła rozkładać na podłodze swoje monotypie – było ich dużo, bardzo dużo. Klęcząc, odsłaniała coraz nowe. Cała pracownia, zasłana obrazami falowała i pulsowała ich skomplikowanym rytmem. Maria, w trakcie tej mozolnej prezentacji, często zwracała w moją stronę twarz i uważnie obserwowała moje reakcje. (…) Strukturę kompozycyjną obrazów, poruszoną różnymi rytmami, tworzącą falującą przestrzeń, przenikały jakieś zarysy oczu, twarzy, rąk, figur, podporządkowane stylistyce formalnej całości i zamieszkujące abstrakcyjną przestrzeń obrazu jako jej prawowici właściciele, ale równocześnie nasycające ją jakąś obecnością, ludzką, bo mające liczne odniesienia do naszych zachowań w naszym świecie. Marysię niepokoiło widoczne to wtargnięcie naszej normalnej rzeczywistości w rzeczywistość wykreowaną. Zapytywała mnie i siebie, czy to nie jest przypadkiem jakimś ‘grzechem’, jakimś naruszeniem autonomii sztuki popełnionym z kusicielskich podszeptów socrealizmu” (Jerzy Tchórzewski, cyt. za: Barbara Ilkosz, dz. cyt., s. 55-57). Monotypie Jaremy niejednokrotnie odczytuje się jako przykłady manifestacji czystej formy malarskiej, jednak cała jej twórczość mniej lub bardziej zawsze odnosiła się do rzeczywistości społecznej i polityki. Zupełnie inaczej wyglądało to w latach 30., gdy młoda artystka odbywała artystyczne studia i angażowała się w nielegalny wówczas ruch komunistyczny, inaczej powiązanie jej sztuki z polityką wyglądało 20 lat później, w czasach tzw. odwilży. Już połowa lat 50. przynosi rozluźnienie polityki kulturalnej w PRL, co dało artystom i artystkom większą swobodę tworzenia. Dotyczyło to również twórczości abstrakcyjnej. Jak miała już wcześniej zauważyć sama artystka: „Abstrakcjonizm, niesłusznie uważany przez niektórych za kierunek, był odruchem samoobrony sztuki. Odrzucał temat, chcąc jasno pokazać problematykę sztuki. Narzucał ją widzowi, pozbawiając go tematu, który tak często pochłania bez reszty jego uwagę, ale równocześnie czyni mu sztukę bliższą, bardziej ludzką” (Barbara Ilkosz, Maria Jarema 1908–1958, Wrocław 1998, s. 124). W zacytowanej wypowiedzi zwraca uwagę wyrażenie „odruch samoobrony sztuki”. Słowa te pozostawały aktualne poniekąd również wówczas, gdy powstawały jej monotypie, które – podobnie jak całą twórczość abstrakcyjną powstającą w czasach odwilży – traktuje się jako sposób „odreagowania” socrealizmu, gest artystycznej wolności po okresie kulturalnego zniewolenia. Nowy okres skutkuje więc zmianą głównego medium wypowiedzi malarki. Już w 1949 Jarema przestała intensywnie tworzyć w technice olejnej na rzecz prac wykonywanych na papierze. Początek dekady wyznacza zwrócenie się w stronę grafiki i szczególnej jej dziedziny, opartej w dużej mierze na dziele przypadku, a jednocześnie niepowtarzalnej – monotypii. Często wzbogacała ją jeszcze dopełnieniami gwaszu lub akwareli.
Studiowała w latach 1929-35 w krakowskiej ASP w pracowni X. Dunikowskiego. Jeszcze w okresie studiów związała się z Grupą Krakowską, skupiającą awangardowych plastyków o radykalnych poglądach artystycznych i społecznych. Uczestniczyła w wystawach Grupy oraz ZZPAP prezentując początkowo rzeźby, a dopiero od 1938 obrazy. Równocześnie współpracowała jako scenografka i aktorka z teatrem "Crico", założonym przez jej brata, Józefa Jaremę oraz z teatrzykiem kukiełkowym Adama Polewki. W 1937 wyjechała na kilkumiesięczne studia do Paryża. W okresie powojennym brała czynny udział w życiu politycznym i artystycznym krakowskiego środowiska plastycznego. Wiele wystawiała w kraju i za granicą (m.i. na XXIX Biennale w Wenecji), uczestniczyła w konkursach scenograficznych i rzeźbiarskich, współpracowała podobnie jak poprzednio z teatrem, tym razem "Cricot 2" Tadeusza Kantora. Lata pięćdziesiąte stanowiły również apogeum rozwoju jej twórczości malarskiej. Powstały wówczas cykle monotypii Głowy, Wyrazy, Rytmy, Filtry i Penetracje. Artystka stworzyła własny, oryginalny świat form obdarzonych wielką siłą wyrazu potęgowaną przez kompozycję karzącą im przenikać się w ruchliwych, zmiennych układach.

Description:
"Figures", circa 1957
monotype/papier naklejony na plotno, 85.7 x 61 cm; signed and described on the reverse: 'MARIA JAREMA | Postacie 2 | NR. KAT. 292 | monotyp' , on the stretcher the description and the number of the family's archives: '"Postacie" K. 292 | KF',

Additional Charge Details
- In addition to the hammer price, the successful bidder agrees to pay us a buyer's premium on the hammer price of each lot sold. On all lots we charge 20 % of the hammer price.
- To this lot we apply 'artist's resale right' ('droit de suite') fee. Royalties are calculated using a sliding scale of percentages of the hammer price.

monotypia/papier naklejony na płótno

sygnowany i opisany na odwrociu: 'MARIA JAREMA | Postacie 2 | NR. KAT. 292 | monotyp'