50,5 x 74,5 cm

olej/płótno, 50,5 x 74,5 cm, sygnowany i datowany l.d.: 'Józef Brandt | 1869.', historyczne tytuły: "Przewóz rannych w czasie wojen szwedzkich i kozackich XVII wieku", "Przewóz rannych w XVII wieku"
na ramie nalepka pracowni ramiarskiej oraz nalepka aukcyjna

Opłaty:
- Do kwoty wylicytowanej doliczana jest opłata aukcyjna. Stanowi ona część końcowej ceny obiektu i wynosi 20%.


Józef Brandt. Historyczne podróże mistrza


Brandt wychowywał się otoczony opieką przez matkę, Krystynę, utalentowaną malarkę amatorkę oraz wuja Stanisława Lessla. W 1849 roku rozpoczął naukę w szkole realnej w Warszawie, a od 1854 roku kształcił się w Instytucie Szlacheckim w Warszawie, klasowej szkole średniej dla mężczyzn. W tym okresie rozwijał się wszechstronnie: pobierał lekcje języka francuskiego, fechtunku, muzyki czy rysunku (u Juliusza Kossaka, Władysława Lipskiego i Józefa Brodowskiego). W 1858 roku Brandt wyjechał do Paryża, gdzie w następnym roku podjął studia w École des Ponts et Chaussées w Paryżu. Chęć zostania inżynierem została wkrótce wyparta przez pragnienie bycia malarzem.

Brandt zacieśnił relacje z Kossakiem, który również przebywał we Francji. Na początku lat 60. XIX wieku uczył się w pracowni Léona Cognieta. W 1860 lub 1861 roku odbył pierwszą podróż z Kossakiem na Ukrainę, której pejzaż i obyczaj staną dla niego jednym z ważniejszych źródeł inspiracji. W analogicznym czasie rozpoczął tworzenie autorskiego projektu – albumu „Starożytności w Polsce” (lata 60. XIX w., własność prywatna) – zbioru fotografii i rysunku ilustrujących kostiumy, militaria i postaci historyczne. Tego rodzaju „katalogowanie” zabytków stanowiło asumpt, żeby przenieść je w obszar własnej twórczości malarskiej.

W okresie poprzedzającym wybuch powstania styczniowego młody malarz wyjechał, wzorem innych artystów warszawskich, na studia do Monachium. Rozpoczętą w Antikenklasse naukę, kontynuował w pracowni Franza Adama – znanego malarza batalisty, dzięki opiece którego już wkrótce udało mu się przeniknąć do monachijskiej artystycznej elity. Dzieło Adama rezonowało, w szczególności, we wczesnej twórczości Brandta, co dostrzegalne jest w szczegółowym realizmie jego obrazów z lat 60.

Rok 1865 to moment przełomowy w dziele Brandt – wtedy powstają pierwsze kompozycje historyczne, w których z całą mocą ujawnia się wielki talent twórcy. To okres pracy (do początku 1867 roku) nad „Chodkiewiczem pod Chocimiem” (1867, Muzeum Narodowe w Warszawie), który to obraz artysta wystawił na Wystawie Powszechnej w Paryżu. Wybitny, juwenilny „Powrót z wyprawy wiedeńskiej” został stworzony przez 25 letniego Brandta, który za jego sprawą osiągnął jeden z pierwszych znaczących sukcesów artystycznych. Wystawiany w 1865 roku najpierw w monachijskim Kunstvereinie, a następnie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, zyskał poklask krytyki. Doskonale odczytano jego intencje artystyczne – zarówno jako malarza historycznego, jak i malarza realisty.

Malarstwo historyczne Józefa Brandta osnute jest wokół wydarzeń związanych z rycerską historią XVII- i XVIII-wiecznej Rzeczpospolitej. Elżbieta Charazińska trafnie sumował zalety malarskiego talentu Brandta: „Posiadł bezprzykładną umiejętność tworzenia epickich opowieści, operujących masami ludzi i koni wypełniających freskowe układy kompozycyjne (…)” (Galeria Malarstwa Polskiego. Przewodnik, Warszawa 2003, s. 127). Wielkie wydarzenia historyczne tego czasu, odtwarzane w artystycznej imaginacji na podstawie literatury pamiętnikarskiej epoki czy też pisarstwa romantycznego, pozwalały Brandtowi roztoczyć przed oczami malowniczą wizję pociągającej, awanturniczej przeszłości. Dość przywołać tu dwa muzealne arcydzieła malarza, „Odbicie jasyru” (1878) i „Czarnieckiego pod Koldyngą” (1870, obydwa w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie). Protoplastą dla nich, i innych historyczno-batalistycznych dzieł Brandta jest niewątpliwie „Powrót z wyprawy wiedeńskiej”, w którym po raz pierwszy w monumentalnej formie malarskiej do głosu dochodzi kluczowy dla całego dzieła malarza mit XVII-wiecznej Rzeczpospolitej.

W tym właśnie kontekście należałoby rozpatrywać prezentowany w ofercie aukcyjnej obraz „Przewóz rannych” powstały w 1869 roku. Pomimo że lata 60. XIX stulecia to okres niezwykle płodny w twórczości mistrza, to w jego życiu prywatnym pojawiały się wówczas niemałe problemy. Z korespondencji wymienianej z Walerym Eljaszem Radzikowskim dowiadujemy się dzisiaj o kulisach jego działalności, jak również o finansowej niedyspozycji, z którą wówczas borykał się Brandt. Badacze twórczości artysty wiążą w pewien sposób powstanie „Przewozu rannych” ze wzmiankowanym już wielokrotnie „Powrotem z wyprawy wiedeńskiej”. „Być może sukces [tego właśnie] obrazu (…), który znalazł nabywcę już podczas pierwszej prezentacji w warszawskiej Zachęcie, skłonił go do powtórzenia po kilku latach tego motywu na płótnie o mniejszym formacie, znanym pod tytułem ‘Przewóz rannych’” (Józef Brandt 1841-1915, redakcja naukowa Ewa Micke-Broniarek, katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2018, s. 31). W końcówce lat 60., po licznych doświadczeniach i artystycznych eksperymentach, Brandt stworzył zatem dzieło o analogicznym charakterze kompozycyjnym, niepozbawione jednak również wyraźnej autonomii. Historyczne tytuły, jak również i zmieniony w stosunku do obrazu z powrotem spod Wiednia układ, sugerowałyby także stosunkowo uniwersalny temat, który odnosi się nie do konkretnego wydarzenia historycznego, a do szeroko pojętych realiów XVII stulecia.

Monumentalny pochód porusza się błotnistą drogą, w lewą stronę. Potężny wóz zajmuje w obu omawianych płótnach centralne miejsce w strukturze pejzażu i tworzy jego niewątpliwą dominantę. „Artysta dosyć wiernie skopiował układ całej kompozycji, choć zredukował nieznacznie liczbą postaci zajętych przeciąganiem wozu przez zalane wodą i błotem obniżenie terenu, zrezygnował z pary pachołków podkładających złocistą tkaninę pod nadjeżdżający wóz; zamiast towarzysza lekkozbrojnej chorągwi, stojącego obok konia przy lewej krawędzi obrazu, wprowadził jeźdźca na pierwszym planie po prawej. Najbardziej zmieniona została partia pejzażu w tle” (Józef Brandt…, dz. cyt., s. 31). Modyfikacji wprowadzonych przez Brandta było oczywiście więcej. Z perspektywy czasu szczególnie interesującą jest kwestia podjęta przez twórców katalogu monograficznej wystawy malarza. Odnajdujemy tam bowiem następujące sformułowanie: „Wydaje się, choć trudno to ocenić jedynie na podstawie reprodukcji, że na płótnie ‘Przewóz rannych’ brakuje barwnych tkanin podłożonych pod grzęznący w błocie wóz” (Józef Brandt…, dz. cyt., s. 31). Autorka katalogu nie znała jeszcze w momencie jego tworzenia barwnej reprodukcji dzieła, przechowywanego pieczołowicie w zbiorach prywatnych. Jak dzisiaj widzimy, trafnie jednak zinterpretowała dostępne jej źródła. W oferowanym na aukcji obrazie Brandt skupił się w rzeczy samej na innych elementach kompozycji, takich jak szczegóły kostiumologiczne czy rozbudowane partie pejzażu.

„Artysta dosyć wiernie skopiował układ całej kompozycji, choć zredukował nieznacznie liczbą postaci zajętych przeciąganiem wozu przez zalane wodą i błotem obniżenie terenu, zrezygnował z pary pachołków podkładających złocistą tkaninę pod nadjeżdżający wóz; zamiast towarzysza lekkozbrojnej chorągwi, stojącego obok konia przy lewej krawędzi obrazu, wprowadził jeźdźca na pierwszym planie po prawej. Najbardziej zmieniona została partia pejzażu w tle”.

Józef Brandt 1841-1915, redakcja naukowa Ewa Micke-Broniarek, katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2018, s. 31
Po ukończeniu Instytutu Szlacheckiego w 1858 wyjechał na studia inżynierskie do paryskiej École des Ponts et Chaussess, ale za namową Juliusza Kossaka poświęcił się studiom malarskim. Przez pewien czas uczył się w pracowni Leona Cognieta, a także korzystał z porad Juliusza Kossaka i Henryka Rodakowskiego. W 1862 wyjechał do Monachium, gdzie rozpoczął naukę w pracowni F. Adama oraz T. Horschelta, a od 17. 02. 1863 studiował w Akademii Monachijskiej, głównie pod kierunkiem K. von. Piloty’ego. W 1869 otrzymał medal 1 klasy na międzynarodowej wystawie w Glaspalast, a od 1878 był honorowym profesorem Akademii. Na stałe osiadł w Monachium, gdzie w 1866 założył pracownię, która skupiała wszystkich przebywających w tym mieście polskich artystów. Od około 1875 prowadził rodzaj nieurzędowej prywatnej szkoły dla młodych malarzy, głównie Polaków. Monachium opuszczał jedynie w miesiącach letnich, które spędzał w swoim majątku Orońsk pod Radomiem oraz podróżując po Podolu, Wołyniu, Ukrainie i europejskiej części Turcji. Był czynnym działaczem Münchener Kunstverein - w latach 1864 - 1913 był członkiem zwyczajnym tego stowarzyszenia, a w roku 1874 i 1875 był członkiem zarządu. Zdobył ogromne powodzenie wśród publiczności oraz wiele najwyższych odznaczeń i tytułów - w 1891 otrzymał wielki złoty medal na międzynarodowej wystawie w Berlinie, od 1875 był członkiem berlińskiej Akademii Sztuki, od 1878 honorowym profesorem Akademii Bawarskiej, a od 1900 członkiem honorowym Akademii Sztuk Pięknych w Pradze. Był przede wszystkim malarzem batalistą. Scenerią przedstawianych przez artystę wydarzeń były najczęściej wschodnie kresy siedemnastowiecznej Rzeczpospolitej, w epoce wojen kozackich i najazdów tatarskich. Główne motywy obrazów artysty to kozacy, Tatarzy, lisowczycy, rycerstwo polskie XVII, gdzie najważniejszą rolę odgrywały konie w efektownych ruchach i barwne postacie jeźdźców w ferworze walki, także sceny z polowań i hałaśliwych bazarów. Obrazy artysty znajdują się prawie we wszystkich muzeach polskich, a także w zbiorach i kolekcjach prywatnych w Europie i Ameryce.

Description:
"Transport of Injureds", 1869
oil/canvas, 50.5 x 74.5 cm; signed and dated lower left: 'Jozef Brandt | 1869.', historical titles: "Transport of Injureds during Swedish and Cossack Wars of 17th Century", "Transport of Injureds in 17th Century"
on the frame a label of the framing studio and an auction label,

Additional Charge Details
- In addition to the hammer price, the successful bidder agrees to pay us a buyer's premium on the hammer price of each lot sold. On all lots we charge 20 % of the hammer price.

olej/płótno

sygnowany i datowany l.d.: 'Józef Brandt | 1869.'