14
Henryk Stażewski | Relief biało-szaro-czarny, 1960
Estymacja:
450,000 zł - 700,000 zł
Pominięte
Aukcja na żywo
Sztuka Współczesna. Klasycy Awangardy po 1945
Artysta
Henryk Stażewski (1894 - 1988)
Wymiary
53 x 37 cm
Kategoria
Opis
relief, olej/drewno, płyta pilśniowa, sklejka, 53 x 37cm, sygnowany i datowany na odwrociu: 'H. Stażewski | 1960'
Opłaty:
- Do kwoty wylicytowanej doliczana jest opłata aukcyjna. Stanowi ona część końcowej ceny obiektu i wynosi 20%.
- Do kwoty wylicytowanej doliczona zostanie opłata z tytułu "droit de suite". Dla ceny wylicytowanej o równowartości do 50 000 EUR stawka opłaty wynosi 5%. Opłata ustalana jest przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłoszonego przez NBP w dniu poprzedzającym dzień aukcji.
Henryk Stażewski uznawany jest za klasyka abstrakcji geometrycznej w Polsce. Już za życia był doceniany zarówno za swoją twórczość artystyczną, jak i działalność intelektualną, stając się autorytetem w obu tych dziedzinach. Stażewski posiadał szerokie zainteresowania artystyczne: zajmował się malarstwem, grafiką, scenografią, projektowaniem wnętrz i teorią sztuki. Najbardziej znany pozostał jednak dzięki pracom tworzonym w nurcie konstruktywizmu i abstrakcji geometrycznej. Twórcę od początku interesowały formy najprostsze, jednak zanim stał się powszechnie uznanym patronem polskiej awangardy, podejmował się działalności na polu sztuki przedstawiającej. Po 1956, już jako dojrzały artysta, zaczął zajmować się wyłącznie abstrakcją, ściśle powiązaną z logiką i analizą matematyczną.
Prezentowany w ramach katalogu relief jest wyjątkowym przykładem twórczości Stażewskiego z lat 60. To właśnie obiekty malarskie z początku tej dekady należą do najrzadszych, a co za tym idzie, najbardziej cenionych i poszukiwanych przez kolekcjonerów prac artysty. O twórczości z tego czasu pisała Krystyna Czerni: „Koniec lat 50. wyznacza kolejny przełom w malarstwie Stażewskiego. Zainteresowany problemem przestrzeni, radykalnie zrywa z płaskością obrazu i wprowadza relief – strukturę pośrednią pomiędzy malarstwem i rzeźbą, odwołującą się zarówno do tradycji ‘architektonów’ i ‘planitów’ Malewicza, jak reliefów Arpa. Początkowo są to proste, monochromatyczne kompozycje zawierające układ kilku precyzyjnie wyciętych form: owalu, prostokąta, charakterystycznej ‘beczki’ lub asteroidu: kwadratu o wklęsłych bokach. Wypukłe, powtarzające się elementy są maksymalnie neutralne. Eliminując kolor, temat i zróżnicowanie kształtów, Stażewski skupia się na problemie ‘stosunków, proporcji, konstrukcji’, buduje jakby teoretyczne modele różnych sytuacji, rozważa warianty możliwych układów. Jak wiele innych etapów jego sztuki, także i ten rządzi się wewnętrzną, logiczną dynamiką. Zaczynając od prostych, białych reliefów artysta wprowadza kolejno dyskretny kolor: szarość, żółć, czasem okleja formy czarno-białym rastrem; stopniowo komplikuje kompozycję, mnożąc kształty i rozmieszczając na płaszczyźnie całe konstelacje wyciętych modułów. Układ elementów sugeruje statyczność albo ruch; równowagę lub poczucie wahania; stabilizację albo przeciwnie – wrażenie niepewności. Różna odległość wyciętych form od tła, wprowadzenie ażuru i form negatywowych, wzbogaca dodatkowo kompozycje o element cienia, stwarzając iluzję ruchu i zmienności wyglądu, zależne od punktu obserwacji”. (Krystyna Czerni, H. Stażewski: Kompozycja architektoniczna – ok. 1960, [w:] „Wielcy malarze. Ich życie, inspiracje i dzieło. Henryk Stażewski i abstrakcja geometryczna”, nr 124, 2001, ss. 12-13).
Omawiana kompozycja jak w soczewce skupia dążenia Stażewskiego do „porzucania zagadnień formy” na rzecz „powtarzania jednej formy w różnych układach”, czyli badania wspomnianego przez Czerni problemu „stosunków, proporcji i konstrukcji”. Badaczki i znawczynie twórczości Stażewskiego, Janina Ładnowska i Zenobia Karnicka, autorki dołączonej do pracy ekspertyzy, zwracają także uwagę na zastosowane przez niego zabiegi, które doprowadziły do wyraźniejszego zredukowania i przekształcenia pola obrazowego w porównaniu do reliefów z wcześniejszych lat: „Cała struktura została uwolniona z ram, choć na powierzchni płyty występują jeszcze formy i podziały znane nam z obrazów abstrakcyjnych Henryka Stażewskiego z lat 20 i 30. Tutaj są one wycięte ze sklejki, jedno- lub dwuwarstwowe, naklejone na powierzchni płyty i kolorystycznie skontrastowane (triada nie-kolorów). Partię dolną wypełnia wzdłuż krawędzi i przez całą szerokość reliefu, geometryczna czarna forma zbliżona do ‘przewróconej literki b’. Wzdłuż lewego boku od góry pojawia się płytsza forma szara o wewnętrznej krawędzi esowato wyciętej, przypominająca swym kształtem np. połówkę litery ‘V’. Pozostała powierzchnia płyty, jej boki i krawędzie nałożonych form pomalowane są na biało. W tak ukształtowane pole obrazowe artysta wprowadza całkiem nową strukturę – geometryczny układ form modularnych – przykleja szeregowo identyczne, drewniane, koliste klocki (…). Jest ich tutaj łącznie 27 i są rozmieszczone regularnie, ale poza polem czarnej dolnej figury, po pięć w czterech górnych szeregach i odpowiednio po cztery i trzy w dwóch dolnych. W polu szarej figury mieści się tylko jeden szereg pionowy. Dwa pierwsze klocki w szeregu górnym oraz wszystkie w dwóch dolnych mają powierzchnie frontalne pomalowane na czarno, natomiast boczne na szaro (jeśli występują na szarym tle) lub na biało tak jak powierzchnie pozostałych klocków”. Ładnowska wskazuje na fakt, że ten uporządkowany układ elementów modularnych wprowadza w kompozycje „zaskakujące relacje przestrzenne, barwne, światłocieniowe”.
Prezentowana praca nie była odosobnioną kompozycją budowaną z podobnych elementów modularnych przez Stażewskiego. Również w innych dziełach z początku lat 60. możemy odnaleźć charakterystyczne kołki budujące przestrzeń. Jednymi z najlepszych przykładów porównawczych w tym przypadku mogą być dwa reliefy obecnie znajdujące się w kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi: w “Reliefie biało-czarnym” z 1964 oraz “Reliefie nr 11” z 1965. W opinii badaczek to sposób opracowania szczegółów, a zwłaszcza niewielkich elementów modularnych zbliża omawiany relief do powyżej wymienionych realizacji. (Janina Ładnowska, opinia na temat pracy Henryka Stażewskiego, Relief biało-szaro-czarny z 1960, Łódź 2002). W tym miejscu warto również wspomnieć nietypową “Kompozycję architektoniczną” powstałą około 1960 roku (kolekcja Muzeum Narodowego w Krakowie). Przestrzeń w dziele została zbudowana z trzech powtarzanych elementów modułowych: poziomych listew, białych beczułkowatych kształtów, tak charakterystycznych dla działalności artysty oraz wspominanych wielokrotnie czarnych kołków. Dzięki wydzieleniu poszczególnych partii podłoża kompozycja zyskała wewnętrzną dynamikę i trzy energie zupełnie różne dla każdej z części pracy.
Henryk Stażewski to legenda sztuki awangardowej w Polsce. Studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1913-20. W początkach kariery malował martwe natury. Przejściowo wystawiał z ugrupowaniem "Formiści" (1922). Wziął też udział w Wystawie Nowej Sztuki w Wilnie w 1923 roku. O tego czasu tworzył pod wpływem konstruktywizmu. Obok kompozycji malarskich zajmował się grafiką książkową, projektował wnętrza, sprzęty, a także scenografie - były to w większości prace teoretyczne i studyjne. Polskie i międzynarodowe ugrupowania awangardy, z którymi wystawiał i współpracował jako publicysta, to kolejno: "Blok" (1924-26), "Praesens" (1926-30), "Cercle et Carré" (1929-31), "Abstraction-Création" (1931-39), "a.r." (1932-39). Należał też do Koła Artystów Grafików Reklamowych (1933-39). W 1930 roku był współorganizatorem zbiórki dzieł artystów międzynarodowej awangardy przeznaczonych dla muzeum łódzkiego (obecnie w Muzeum Sztuki w Łodzi). Po II wojnie mieszkał i działał w Warszawie. W latach 40. i 50. podejmował próby dostosowania się do postulatów sztuki figuratywnej. Z tego okresu pochodzą rysunkowe i malarskie kompozycje o tematyce pracy, budowy, a także projekty monumentalne. Po 1956 roku, uznawany powszechnie za patrona polskiej awangardy, uprawiał już wyłącznie abstrakcję o konstruktywistycznym rodowodzie. Tworzył cykle prac będących studiami płaszczyzn, linii, kolorów w różnych układach względem siebie. Przy pozorach chłodnej perfekcji umiał nasycić je emocją bezpośredniego dotknięcia, śladu ręki. Obok malarstwa i form pochodnych, jak kolaże, reliefy, multiple, tworzył formy przestrzenne i grafikę (autoryzował serigraficzne repliki swoich prac).
Description:
White-grey-black relief, 1960
relief, oil/wood, fiberboard, plywood, 53 x 37cm; signed and dated on the reverse: 'H. Stazewski | 1960'
Additional Charge Details
- In addition to the hammer price, the successful bidder agrees to pay us a buyer's premium on the hammer price of each lot sold. On all lots we charge 20 % of the hammer price.
- To this lot we apply 'artist's resale right' ('droit de suite') fee. Royalties are calculated using a sliding scale of percentages of the hammer price.
Opłaty:
- Do kwoty wylicytowanej doliczana jest opłata aukcyjna. Stanowi ona część końcowej ceny obiektu i wynosi 20%.
- Do kwoty wylicytowanej doliczona zostanie opłata z tytułu "droit de suite". Dla ceny wylicytowanej o równowartości do 50 000 EUR stawka opłaty wynosi 5%. Opłata ustalana jest przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłoszonego przez NBP w dniu poprzedzającym dzień aukcji.
Henryk Stażewski uznawany jest za klasyka abstrakcji geometrycznej w Polsce. Już za życia był doceniany zarówno za swoją twórczość artystyczną, jak i działalność intelektualną, stając się autorytetem w obu tych dziedzinach. Stażewski posiadał szerokie zainteresowania artystyczne: zajmował się malarstwem, grafiką, scenografią, projektowaniem wnętrz i teorią sztuki. Najbardziej znany pozostał jednak dzięki pracom tworzonym w nurcie konstruktywizmu i abstrakcji geometrycznej. Twórcę od początku interesowały formy najprostsze, jednak zanim stał się powszechnie uznanym patronem polskiej awangardy, podejmował się działalności na polu sztuki przedstawiającej. Po 1956, już jako dojrzały artysta, zaczął zajmować się wyłącznie abstrakcją, ściśle powiązaną z logiką i analizą matematyczną.
Prezentowany w ramach katalogu relief jest wyjątkowym przykładem twórczości Stażewskiego z lat 60. To właśnie obiekty malarskie z początku tej dekady należą do najrzadszych, a co za tym idzie, najbardziej cenionych i poszukiwanych przez kolekcjonerów prac artysty. O twórczości z tego czasu pisała Krystyna Czerni: „Koniec lat 50. wyznacza kolejny przełom w malarstwie Stażewskiego. Zainteresowany problemem przestrzeni, radykalnie zrywa z płaskością obrazu i wprowadza relief – strukturę pośrednią pomiędzy malarstwem i rzeźbą, odwołującą się zarówno do tradycji ‘architektonów’ i ‘planitów’ Malewicza, jak reliefów Arpa. Początkowo są to proste, monochromatyczne kompozycje zawierające układ kilku precyzyjnie wyciętych form: owalu, prostokąta, charakterystycznej ‘beczki’ lub asteroidu: kwadratu o wklęsłych bokach. Wypukłe, powtarzające się elementy są maksymalnie neutralne. Eliminując kolor, temat i zróżnicowanie kształtów, Stażewski skupia się na problemie ‘stosunków, proporcji, konstrukcji’, buduje jakby teoretyczne modele różnych sytuacji, rozważa warianty możliwych układów. Jak wiele innych etapów jego sztuki, także i ten rządzi się wewnętrzną, logiczną dynamiką. Zaczynając od prostych, białych reliefów artysta wprowadza kolejno dyskretny kolor: szarość, żółć, czasem okleja formy czarno-białym rastrem; stopniowo komplikuje kompozycję, mnożąc kształty i rozmieszczając na płaszczyźnie całe konstelacje wyciętych modułów. Układ elementów sugeruje statyczność albo ruch; równowagę lub poczucie wahania; stabilizację albo przeciwnie – wrażenie niepewności. Różna odległość wyciętych form od tła, wprowadzenie ażuru i form negatywowych, wzbogaca dodatkowo kompozycje o element cienia, stwarzając iluzję ruchu i zmienności wyglądu, zależne od punktu obserwacji”. (Krystyna Czerni, H. Stażewski: Kompozycja architektoniczna – ok. 1960, [w:] „Wielcy malarze. Ich życie, inspiracje i dzieło. Henryk Stażewski i abstrakcja geometryczna”, nr 124, 2001, ss. 12-13).
Omawiana kompozycja jak w soczewce skupia dążenia Stażewskiego do „porzucania zagadnień formy” na rzecz „powtarzania jednej formy w różnych układach”, czyli badania wspomnianego przez Czerni problemu „stosunków, proporcji i konstrukcji”. Badaczki i znawczynie twórczości Stażewskiego, Janina Ładnowska i Zenobia Karnicka, autorki dołączonej do pracy ekspertyzy, zwracają także uwagę na zastosowane przez niego zabiegi, które doprowadziły do wyraźniejszego zredukowania i przekształcenia pola obrazowego w porównaniu do reliefów z wcześniejszych lat: „Cała struktura została uwolniona z ram, choć na powierzchni płyty występują jeszcze formy i podziały znane nam z obrazów abstrakcyjnych Henryka Stażewskiego z lat 20 i 30. Tutaj są one wycięte ze sklejki, jedno- lub dwuwarstwowe, naklejone na powierzchni płyty i kolorystycznie skontrastowane (triada nie-kolorów). Partię dolną wypełnia wzdłuż krawędzi i przez całą szerokość reliefu, geometryczna czarna forma zbliżona do ‘przewróconej literki b’. Wzdłuż lewego boku od góry pojawia się płytsza forma szara o wewnętrznej krawędzi esowato wyciętej, przypominająca swym kształtem np. połówkę litery ‘V’. Pozostała powierzchnia płyty, jej boki i krawędzie nałożonych form pomalowane są na biało. W tak ukształtowane pole obrazowe artysta wprowadza całkiem nową strukturę – geometryczny układ form modularnych – przykleja szeregowo identyczne, drewniane, koliste klocki (…). Jest ich tutaj łącznie 27 i są rozmieszczone regularnie, ale poza polem czarnej dolnej figury, po pięć w czterech górnych szeregach i odpowiednio po cztery i trzy w dwóch dolnych. W polu szarej figury mieści się tylko jeden szereg pionowy. Dwa pierwsze klocki w szeregu górnym oraz wszystkie w dwóch dolnych mają powierzchnie frontalne pomalowane na czarno, natomiast boczne na szaro (jeśli występują na szarym tle) lub na biało tak jak powierzchnie pozostałych klocków”. Ładnowska wskazuje na fakt, że ten uporządkowany układ elementów modularnych wprowadza w kompozycje „zaskakujące relacje przestrzenne, barwne, światłocieniowe”.
Prezentowana praca nie była odosobnioną kompozycją budowaną z podobnych elementów modularnych przez Stażewskiego. Również w innych dziełach z początku lat 60. możemy odnaleźć charakterystyczne kołki budujące przestrzeń. Jednymi z najlepszych przykładów porównawczych w tym przypadku mogą być dwa reliefy obecnie znajdujące się w kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi: w “Reliefie biało-czarnym” z 1964 oraz “Reliefie nr 11” z 1965. W opinii badaczek to sposób opracowania szczegółów, a zwłaszcza niewielkich elementów modularnych zbliża omawiany relief do powyżej wymienionych realizacji. (Janina Ładnowska, opinia na temat pracy Henryka Stażewskiego, Relief biało-szaro-czarny z 1960, Łódź 2002). W tym miejscu warto również wspomnieć nietypową “Kompozycję architektoniczną” powstałą około 1960 roku (kolekcja Muzeum Narodowego w Krakowie). Przestrzeń w dziele została zbudowana z trzech powtarzanych elementów modułowych: poziomych listew, białych beczułkowatych kształtów, tak charakterystycznych dla działalności artysty oraz wspominanych wielokrotnie czarnych kołków. Dzięki wydzieleniu poszczególnych partii podłoża kompozycja zyskała wewnętrzną dynamikę i trzy energie zupełnie różne dla każdej z części pracy.
Henryk Stażewski to legenda sztuki awangardowej w Polsce. Studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1913-20. W początkach kariery malował martwe natury. Przejściowo wystawiał z ugrupowaniem "Formiści" (1922). Wziął też udział w Wystawie Nowej Sztuki w Wilnie w 1923 roku. O tego czasu tworzył pod wpływem konstruktywizmu. Obok kompozycji malarskich zajmował się grafiką książkową, projektował wnętrza, sprzęty, a także scenografie - były to w większości prace teoretyczne i studyjne. Polskie i międzynarodowe ugrupowania awangardy, z którymi wystawiał i współpracował jako publicysta, to kolejno: "Blok" (1924-26), "Praesens" (1926-30), "Cercle et Carré" (1929-31), "Abstraction-Création" (1931-39), "a.r." (1932-39). Należał też do Koła Artystów Grafików Reklamowych (1933-39). W 1930 roku był współorganizatorem zbiórki dzieł artystów międzynarodowej awangardy przeznaczonych dla muzeum łódzkiego (obecnie w Muzeum Sztuki w Łodzi). Po II wojnie mieszkał i działał w Warszawie. W latach 40. i 50. podejmował próby dostosowania się do postulatów sztuki figuratywnej. Z tego okresu pochodzą rysunkowe i malarskie kompozycje o tematyce pracy, budowy, a także projekty monumentalne. Po 1956 roku, uznawany powszechnie za patrona polskiej awangardy, uprawiał już wyłącznie abstrakcję o konstruktywistycznym rodowodzie. Tworzył cykle prac będących studiami płaszczyzn, linii, kolorów w różnych układach względem siebie. Przy pozorach chłodnej perfekcji umiał nasycić je emocją bezpośredniego dotknięcia, śladu ręki. Obok malarstwa i form pochodnych, jak kolaże, reliefy, multiple, tworzył formy przestrzenne i grafikę (autoryzował serigraficzne repliki swoich prac).
Description:
White-grey-black relief, 1960
relief, oil/wood, fiberboard, plywood, 53 x 37cm; signed and dated on the reverse: 'H. Stazewski | 1960'
Additional Charge Details
- In addition to the hammer price, the successful bidder agrees to pay us a buyer's premium on the hammer price of each lot sold. On all lots we charge 20 % of the hammer price.
- To this lot we apply 'artist's resale right' ('droit de suite') fee. Royalties are calculated using a sliding scale of percentages of the hammer price.
Technika
relief, olej/drewno, płyta pilśniowa, sklejka
Sygnatura
sygnowany i datowany na odwrociu: 'H. Stażewski | 1960'
Proweniencja
Galeria Olimpus, Łódź; kolekcja prywatna, Polska
