46 x 62 cm

pastel/papier naklejony na tekturę, 46 x 62 cm, sygnowany i datowany p.d.: 'Witkacy 1918', znak wodny p.g. na odwrociu papierowe nalepki wystawowe Muzeum Narodowego w Krakowie i Muzeum Narodowego w Poznaniu

inne tytuły: Kobieta i potwór, Kompozycja - kobieta i potwór, Kompozycja

Opłaty:
- Do kwoty wylicytowanej doliczana jest opłata aukcyjna. Stanowi ona część końcowej ceny obiektu i wynosi 20%.


„Lubiłam bardzo wieczorne spacery, kiedy Staś opowiadał o gwiazdach. Znał doskonale astronomię, była to jedna z jego – zapoczątkowanej we wczesnej młodości — pasji i potrafił długo opowiadać o zjawiskach niebieskich. Nie był to suchy wykład, ale właśnie śliczne, a zarazem ściśle naukowe opowiadanie”.

Jadwiga Witkiewiczowa, „You are a lazy mastodont". Wspomnienia o Stanisławie Ignacym Witkiewiczu (5), oprac. Anna Micińska, „Sprawy i Ludzie” 1985, nr 36, s. 10

Witkacy, już od okresu dziecięcego był fascynatem astronomii, o czym zaświadczają liczne źródła pisane oraz o czym sugestywnie przekonuje Anna Żakiewicz, badaczka twórczości Witkacego, w swoim artykule poświęconym tzw. kompozycjom astronomicznym. Witkacy, który już po wybuchu Wielkiej Wojny, przybył do Petersburga i dostał się do Pawłowskiego Pułku Lejbgwardii, w okresie rosyjskim silnie rozwijał swoją twórczość plastyczną. Obok cyklu portretów rosyjskiej Polonii i żołnierzy powstają fantastyczne kompozycje, wśród nich 10 zachowanych w zbiorach publicznych i prywatnych kompozycji astronomicznych, w których malarz obrazuje konkretne obiekty i zjawiska astronomiczne. Pojawienie się tego typu tematyki w okresie petersburskim wiąże się z bliskością obserwatorium w Pułkowie – najważniejszego miejsca na mapie naukowej astronomii w tamtym czasie. Choć wskazane prace Witkacego są fantazjami na temat astronomii, to występują w nich pewne zależności kompozycyjne zdradzające znajomość w usytuowaniu gwiazd w obrębie gwiazdozbiorów. Niektóre ze wskazanych kompozycji znane są pod autorskimi tytułami.

Do cyklu należą: Liszka, Bliźniaki (Kastor i Polluks), Kameleon, Antares w Skorpionie, Nova Aurigae, Lew, Kozioróg, Kometa Encke, Algorab w Kruku, Aldebaran i Hyady oraz prezentowana kompozycja z 1918 roku. Pochodzący z kolekcji Żeleńskich pastel przez długi czas określany był jako „Kobieta i potwór”. Ostatecznej identyfikacji tematu tej pracy dokonała Anna Żakiewicz w 1989 roku. Badaczka pisze: „Z cyklem astronomicznym łączy ją przede wszystkim sposób skomponowania pracy – centralnie umieszczone zwierzę splecione z postacią ludzką na ‘kosmicznym’ tle. Wydaje się, że namalowany przez Witkacego ‘potwór’ to mitologiczny potwór morski Cetus (Wieloryb lub po prostu Ryba), który na rozkaz boga mórz Posejdona miał pożreć Andromedę, córkę Cefeusza. Stare mapy nieba przedstawiały gwiazdozbiór Wieloryba jako potwora o rybim ogonie, z łapami uzbrojonymi w pazury i z rozwartą paszczą, co odpowiada wizji Witkacego. Pewien kłopot nastręcza identyfikacja nagiej kobiety po prawej. Może to być po prostu wydana na pożarcie Andromeda, jako że oba te gwiazdozbiory ze sobą sąsiadują, podobnie jak omówione wyżej konstelacje Lwa i Herkulesa. Nie można jednak wykluczyć, że postać kobieca symbolizuje jedną z gwiazd Wieloryba. Może to być Menkar (alfa tego gwiazdozbioru usytuowana na niebie blisko paszczy potwora) lub Mira – Cudowna (omikron), interesująca gwiazda zmienna” (Anna Żakiewicz, Kompozycje astronomiczne Witkacego, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie” 1989/1990, t. XXXIII/XXXIV, s. 581).

Złowieszcza figura wieloryba szczelnie wypełnia większą część przedstawienia, zakomponowanego wokół diagonalnej linii biegnącej od lewego dolnego ku prawemu górnemu rogowi kompozycji. Nasycona zieleń została tutaj zderzona z akcentami różu, oranżu, cytrynowej żółcieni i błękitu w partii głowy morskiego potwora z ekspresyjnie ujętym ogonem i łapami. Prawą część zajmuje postać kobieca z silnie zaznaczonymi pośladkami, piersiami i brzuchem, której twarz i głowa zostały jednak silnie zdeformowane. Staje się tutaj, zamiast konkretną figurą, raczej wyrazicielem bezosobowej siły. Zestawienie przerażającego potwora ze zdeformowaną kobiecością może być tutaj dyskretną aluzją do doświadczeń wojennych i rewolucyjnych, refleksją na temat przygniatających indywidualność sił historii, a może też do tragicznej śmierci Jadwigi Janczewskiej w 1914 roku. Kontekst kosmiczny staje się jednak jasny, kiedy przyjrzymy się partii tła, gdzie Witkacy umieścił mgławice i gwiazdy średnie.
Jego ojcem był znany krytyk, malarz i pisarz, twórca tzw. "stylu zakopiańskiego" w architekturze Stanisław Witkiewicz. W latach 1905-10 studiował niesystematycznie w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych u Józefa Mehoffera oraz u Władysława Ślewińskiego w Poroninie. Podróżował do Włoch, Francji i Niemiec. W roku 1914 uczestniczył w etnograficznej ekspedycji Bronisława Malinowskiego do Australii, skąd na wiadomość o wybuchu I wojny światowej wrócił do Europy. Wczesna twórczość malarska pozostawała pod znakiem Młodej Polski i wpływem P. Gauguina i Wł. Ślewińskiego. Później doszedł do swoistego ekspresjonizmu. Z czasem w wyniku teoretycznych przemyśleń na temat formy zrezygnował z twórczości malarskiej. Założył jednoosobową "Firmę Portretową" i ograniczył się do zarobkowego wykonywania pastelowych portretów, tworzonych niejednokrotnie pod wypływem używek pozwalających na eksperymentowanie z formą. Stanisław Ignacy Witkiewicz napisał 4 powieści, ponad 40 dramatów, liczne artykuły i eseje dotyczące malarstwa, literatury, teatru i filozofii. W okresie dwudziestolecia międzywojennego mieszkał głównie w Zakopanem. Po wybuchu II wojny światowej uciekł przed Niemcami na kresy wschodnie, gdzie we wsi Jeziory na Polesiu 18 września 1939 roku popełnił samobójstwo.

Description:
"Whale and Andromeda", from the cycle "Astronomical Compositions", 1918
pastel/paper mounted on paperboard, 46 x 62 cm; signed and dated lower right: 'Witkacy 1918', watermark upper right, on the reverse paper, exhibition labels of National Museum in Cracow and National Museum in Poznan

different titels: Woman and the monster, Composition - woman and the monster, Composition,

Additional Charge Details
- In addition to the hammer price, the successful bidder agrees to pay us a buyer's premium on the hammer price of each lot sold. On all lots we charge 20 % of the hammer price.

pastel/papier naklejony na tekturę

sygnowany i datowany p.d.: 'Witkacy 1918'