8
Jacek Malczewski | "Przy studni" ("Zatruta studnia"), 1902
Estymacja:
1,400,000 zł - 2,000,000 zł
Pominięte
Aukcja na żywo
Sztuka Dawna. XIX wiek, Modernizm, Międzywojnie
Artysta
Jacek Malczewski (1854 - 1929)
Wymiary
68 x 51,5 cm
Kategoria
Opis
olej/płótno, 68 x 51,5 cm, sygnowany p.d.: 'J. Malczewski', na krośnie malarskim stemple zakładu Róży Aleksandrowicz w Krakowie oraz numery stemplem: '50' i '67' odnoszące się rozmiaru podobrazia, na odwrociu ramy papierowa nalepka Salonu Sprzedaży Dzieł Sztuki przy Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie oraz nalepki inwentarzowe kolekcji
Opłaty:
- Do kwoty wylicytowanej doliczana jest opłata aukcyjna. Stanowi ona część końcowej ceny obiektu i wynosi 20%.
Spośród wszystkich studni, które namalował Malczewski, ta jedna nie wydaje się zatruta. Co więcej: prezentowany tu obraz przedstawia prawdopodobnie miejsce, które w mitologii rodziny Malczewskich uchodziło za lecznicze. Przyjmuje się bowiem, że pejzaż wiąże się z ogrodem przylegającym do domu rodzinnego Marii z Gryglewskich, żony artysty młodszej od niego o 12 lat, który mieścił się w Nowym Sączu przy ulicy Jagiellońskiej. Maria Malczewska odwiedzała to miejsce z dziećmi, Rafałem i Julią, bardzo często. Z Krakowa regularnie przyjeżdżał tu także Jacek, a po narodzinach Rafała przeniósł się tu na kilka miesięcy na stałe. Piętrzący się tarasowo ogród, jego charakterystyczne schody i studnia stały się tłem kilku jego kompozycji (najsłynniejszą z nich jest bodaj „Autoportret z hiacyntem” z 1902, Muzeum Narodowe w Poznaniu). Miejsce to dobrze zapamiętał także syn artysty, Rafał, który po latach wspominał, że „ogród położony na tyłach obu domów (…) biegł ku błękitnej przestrzeni. W pewnej chwili leciał w dół ku linii kolejowej biegnącej koliście u stóp pogórza, na którym stoi Nowy Sącz. Tam na samym dole był parkan i kępy pokrzyw. Zbocze porastały śliwy i czereśniowe drzewa o owocu ciemnym i prawie czarnym. (…) Na zbocze wytryskało źródełko. Woda z tego źródełka spływała rynną, obrosłą zielenią, do beczki wkopanej w ziemię. Pradziadek cenił sobie bardzo tę wodę. Miała być lecznicza”.
Nowosądecki dom teściów Malczewskiego nie był jednak scenerią szczęśliwego życia rodzinnego. Wiadomo, że Malczewscy przyjeżdżali do niego początkowo dla oszczędności. W Nowym Sączu burzliwie spierali się także o wychowanie syna. Matka i dziadkowie nalegali na dużą kontrolę i krótkie spacery, Jacek – na puszczenie dziecka samopas. Pod koniec XIX wieku w Krakowie głośno mówiło się ponadto o ich możliwym rozwodzie, przy czym we wspomnieniach współczesnych winą za kłopoty Malczewskich obwiniano zwykle Jacka („Był uosobieniem bardzo wielu cnót, ale jako mąż nie mógł być ani opiekunem, ani doradcą, ani jakiemś oparciem życiowem” – pisała oględnie Michalina Janoszanka).
Zwyczajowo prezentowana praca datowana jest na 1902 rok. Zachowana w Muzeum Jacka Malczewskiego w Radomiu fotografia nowosądeckiego ogrodu Malczewskich nie jest datowana. Inne zachowane obrazy z tym wycinkiem pejzażu różnią się w detalach. Pomocą w osadzeniu obrazu w oeuvre artysty musi więc pozostać przede wszystkim stylistyka, która sugeruje, że mamy tu do czynienia z pracą z ok. 1900 (wskazówką dla datowania nie może być chłopiec i jego wiek – dziecko nie przypomina bowiem syna artysty, Rafała).
Jak „Przy studni” prezentuje się na innych obrazach Malczewskiego z tego okresu? Za najwymowniejszy kontekst mogą posłużyć obrazy prezentujące okolice drugiego domu Malczewskich mieszczącego się na terenie podkrakowskich Półwsi Zwierzynieckich. Podobnie jak w prezentowanej tu pracy, Malczewski rezygnował z nich z symbolicznych rekwizytów i baśniowych postaci, a skupiał na efektach stricte realistycznych. Wartość tego nurtu jego sztuki zauważała i doceniała krytyka. Stanisław Witkiewicz pisał na łamach „Krytyki”, że „talent malarski Malczewskiego, pomimo ogromu treści myślowej, jaką zawierają jego obrazy, nie przestaje ani na chwilę iść za czysto malarskimi celami, za doskonałością odtwarzania kształtu, za szukaniem dobrego rozwiązania zagadnień światłocienia. Talent ten opiera się stale i ciągle o naturę i, jakkolwiek daleko w niezmierzony świat uczuć i myśli sięga wyobraźnia artysty, jego malarstwo nie przestaje patrzeć, ze ścisłością przyrodniczego badacza (…), nie przestaje studiować natury, dążyć do opanowania wszystkich przejawów jej kształtu, starać się o wprowadzenie jej żywej, drgającej całą niespodzianością przypadkowych zjawisk” (Stanisław Witkiewicz, Jacek Malczewski, „Krytyka” 1903, z. 2).
W latach 1872-75 i 1877-79 studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, m.in. u Władysława Łuszczkiewicza i Jana Matejki oraz w latach 1876-77 u Henri Ernesta Lehmana w Szkole Sztuk Pięknych w Paryżu. Na formację artysty wpłynęły liczne podróże do Paryża, Monachium, Wiednia, Włoch, Grecji czy Turcji. Istotnym źródłem inspiracji Malczewskiego był rodzimy folklor, polska literatura i historia, także tradycja biblijna i mitologiczna. Stale podejmował wątki patriotyczne i mesjanistyczne, egzystencjalne, autobiograficzne oraz dotyczące dylematów artystycznego tworzenia. Uznawany za najwybitniejszego przedstawiciela malarstwa polskiego symbolizmu wsławił się też jako wybitny pedagog. Wykładał malarstwo w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (1896-1900 i 1910-1921), a w okresie 1912-1914 pełnił funkcję jej rektora. W 1897 roku został członkiem-założycielem Towarzystwa Artystów Polskich "Sztuka". Twórczość Malczewskiego był wielokrotnie prezentowana poza granicami kraju, doceniana i nagradzana, m.in medalami na międzynarodowych wystawach w Monachium (1892), Berlinie (1891) i Paryżu (1900).
Description:
"By the well" ("Poisoned well"), 1902
oil/canvas, 68 x 51.5 cm; signed lower right: 'J. Malczewski', on the stretcher the stamps of Roza Aleksandrowicz company in Krakow and stamps: '50' i '67' related to canvas dimension, on the frame's backside a label of Salon for Artwork Sales by Society of Friends of Fine Arts and inventory labels of a collection,
Additional Charge Details
- In addition to the hammer price, the successful bidder agrees to pay us a buyer's premium on the hammer price of each lot sold. On all lots we charge 20 % of the hammer price.
Opłaty:
- Do kwoty wylicytowanej doliczana jest opłata aukcyjna. Stanowi ona część końcowej ceny obiektu i wynosi 20%.
Spośród wszystkich studni, które namalował Malczewski, ta jedna nie wydaje się zatruta. Co więcej: prezentowany tu obraz przedstawia prawdopodobnie miejsce, które w mitologii rodziny Malczewskich uchodziło za lecznicze. Przyjmuje się bowiem, że pejzaż wiąże się z ogrodem przylegającym do domu rodzinnego Marii z Gryglewskich, żony artysty młodszej od niego o 12 lat, który mieścił się w Nowym Sączu przy ulicy Jagiellońskiej. Maria Malczewska odwiedzała to miejsce z dziećmi, Rafałem i Julią, bardzo często. Z Krakowa regularnie przyjeżdżał tu także Jacek, a po narodzinach Rafała przeniósł się tu na kilka miesięcy na stałe. Piętrzący się tarasowo ogród, jego charakterystyczne schody i studnia stały się tłem kilku jego kompozycji (najsłynniejszą z nich jest bodaj „Autoportret z hiacyntem” z 1902, Muzeum Narodowe w Poznaniu). Miejsce to dobrze zapamiętał także syn artysty, Rafał, który po latach wspominał, że „ogród położony na tyłach obu domów (…) biegł ku błękitnej przestrzeni. W pewnej chwili leciał w dół ku linii kolejowej biegnącej koliście u stóp pogórza, na którym stoi Nowy Sącz. Tam na samym dole był parkan i kępy pokrzyw. Zbocze porastały śliwy i czereśniowe drzewa o owocu ciemnym i prawie czarnym. (…) Na zbocze wytryskało źródełko. Woda z tego źródełka spływała rynną, obrosłą zielenią, do beczki wkopanej w ziemię. Pradziadek cenił sobie bardzo tę wodę. Miała być lecznicza”.
Nowosądecki dom teściów Malczewskiego nie był jednak scenerią szczęśliwego życia rodzinnego. Wiadomo, że Malczewscy przyjeżdżali do niego początkowo dla oszczędności. W Nowym Sączu burzliwie spierali się także o wychowanie syna. Matka i dziadkowie nalegali na dużą kontrolę i krótkie spacery, Jacek – na puszczenie dziecka samopas. Pod koniec XIX wieku w Krakowie głośno mówiło się ponadto o ich możliwym rozwodzie, przy czym we wspomnieniach współczesnych winą za kłopoty Malczewskich obwiniano zwykle Jacka („Był uosobieniem bardzo wielu cnót, ale jako mąż nie mógł być ani opiekunem, ani doradcą, ani jakiemś oparciem życiowem” – pisała oględnie Michalina Janoszanka).
Zwyczajowo prezentowana praca datowana jest na 1902 rok. Zachowana w Muzeum Jacka Malczewskiego w Radomiu fotografia nowosądeckiego ogrodu Malczewskich nie jest datowana. Inne zachowane obrazy z tym wycinkiem pejzażu różnią się w detalach. Pomocą w osadzeniu obrazu w oeuvre artysty musi więc pozostać przede wszystkim stylistyka, która sugeruje, że mamy tu do czynienia z pracą z ok. 1900 (wskazówką dla datowania nie może być chłopiec i jego wiek – dziecko nie przypomina bowiem syna artysty, Rafała).
Jak „Przy studni” prezentuje się na innych obrazach Malczewskiego z tego okresu? Za najwymowniejszy kontekst mogą posłużyć obrazy prezentujące okolice drugiego domu Malczewskich mieszczącego się na terenie podkrakowskich Półwsi Zwierzynieckich. Podobnie jak w prezentowanej tu pracy, Malczewski rezygnował z nich z symbolicznych rekwizytów i baśniowych postaci, a skupiał na efektach stricte realistycznych. Wartość tego nurtu jego sztuki zauważała i doceniała krytyka. Stanisław Witkiewicz pisał na łamach „Krytyki”, że „talent malarski Malczewskiego, pomimo ogromu treści myślowej, jaką zawierają jego obrazy, nie przestaje ani na chwilę iść za czysto malarskimi celami, za doskonałością odtwarzania kształtu, za szukaniem dobrego rozwiązania zagadnień światłocienia. Talent ten opiera się stale i ciągle o naturę i, jakkolwiek daleko w niezmierzony świat uczuć i myśli sięga wyobraźnia artysty, jego malarstwo nie przestaje patrzeć, ze ścisłością przyrodniczego badacza (…), nie przestaje studiować natury, dążyć do opanowania wszystkich przejawów jej kształtu, starać się o wprowadzenie jej żywej, drgającej całą niespodzianością przypadkowych zjawisk” (Stanisław Witkiewicz, Jacek Malczewski, „Krytyka” 1903, z. 2).
W latach 1872-75 i 1877-79 studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, m.in. u Władysława Łuszczkiewicza i Jana Matejki oraz w latach 1876-77 u Henri Ernesta Lehmana w Szkole Sztuk Pięknych w Paryżu. Na formację artysty wpłynęły liczne podróże do Paryża, Monachium, Wiednia, Włoch, Grecji czy Turcji. Istotnym źródłem inspiracji Malczewskiego był rodzimy folklor, polska literatura i historia, także tradycja biblijna i mitologiczna. Stale podejmował wątki patriotyczne i mesjanistyczne, egzystencjalne, autobiograficzne oraz dotyczące dylematów artystycznego tworzenia. Uznawany za najwybitniejszego przedstawiciela malarstwa polskiego symbolizmu wsławił się też jako wybitny pedagog. Wykładał malarstwo w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (1896-1900 i 1910-1921), a w okresie 1912-1914 pełnił funkcję jej rektora. W 1897 roku został członkiem-założycielem Towarzystwa Artystów Polskich "Sztuka". Twórczość Malczewskiego był wielokrotnie prezentowana poza granicami kraju, doceniana i nagradzana, m.in medalami na międzynarodowych wystawach w Monachium (1892), Berlinie (1891) i Paryżu (1900).
Description:
"By the well" ("Poisoned well"), 1902
oil/canvas, 68 x 51.5 cm; signed lower right: 'J. Malczewski', on the stretcher the stamps of Roza Aleksandrowicz company in Krakow and stamps: '50' i '67' related to canvas dimension, on the frame's backside a label of Salon for Artwork Sales by Society of Friends of Fine Arts and inventory labels of a collection,
Additional Charge Details
- In addition to the hammer price, the successful bidder agrees to pay us a buyer's premium on the hammer price of each lot sold. On all lots we charge 20 % of the hammer price.
Technika
olej/płótno
Sygnatura
sygnowany p.d.: 'J. Malczewski'
Proweniencja
kolekcja prywatna, Polska; dom aukcyjny Polswiss Art, październik 2016; kolekcja prywatna, Polska
Literatura
Teresa Grzybkowska, Świat obrazów Jacka Malczewskiego, Warszawa 1996, s. 62 (il.), s. 44, nr kat. 3 ("Zatrute studnie, Chrystus i Samarytanka, Św. Jan Chrzciciel")
