olej/deska

- Wystawa obrazów Jacka Malczewskiego, Muzeum Wielkopolskie, Poznań, marzec-kwiecień 1925; - Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, 1907

olej/deska, 75,5 x 65 cm, sygnowany i datowany p.d.: 'J Malczewski | 1906', na odwrociu papierowa nalepka Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie z 1907 roku, papierowa nalepka Muzeum Wielkopolskiego z 1925 roku, papierowa nalepka własnościowa wypisana przez synową Henryka Sienkiewicza, Zuzannę: 'własność Zuzanny Sienkiewiczowej | 1967 Oblęgorek | Z. Sienkiewiczowa' oraz opisany ołówkiem: 'W. P. Sienkiewicz | Wolska 16' (syn Henryka Sienkiewicza, Henryk Józef Sienkiewicz zamieszkiwał na początku XX wieku u swojego wujostwa, Janczewskich przy ul. Wolskiej 16)

Opłaty:
- Do kwoty wylicytowanej doliczana jest opłata aukcyjna. Stanowi ona część końcowej ceny obiektu i wynosi 18%.

Karol Potkański (1861-1907), wybitny historyk-mediewista i profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prywatnie kuzyn Jacka Malczewskiego i drużba na jego weselu, chorował przynajmniej od ok. 1900. Początkowo miewał napady psychotyczne, następnie zdiagnozowano u niego anemię złośliwą - ówcześnie chorobę śmiertelną (skutecznie zaczęto ją leczyć dopiero w 1926). Zanim zapadł na zdrowiu, dał się poznać w Krakowie jako erudyta, przyjaciel artystów (jeden z pierwszych orędowników stylu zakopiańskiego), ale także wycofany, milczący melancholik. Podczas gdy zaprzyjaźniony z Potkańskim Stanisław Witkiewicz pisał o nim w "Na przełęczy" (1891) jako o zapalonym miłośniku Tatr, Henryk Sienkiewicz w "Bez Dogmatu" (1891) i "Rodzinie Połanieckich" (1894) sportretował go jako wyrafinowanego estetę i samobójcę. Niektóre cechy Potkańskiego nadał Petroniuszowi z "Quo vadis" (1895). Tadeusz Miciński w powieści "Nietota" (1910) przedstawił Potkańskiego jako pana Melanchtoniusa, najwytworniejszego z dżentelmenów w Turowym Rogu (tj. Zakopanem), "postać wykwintną, bladą i wysmukłą".

Wydaje się, że Malczewski podzielał fascynację, którą jego koledzy literaci żywili wobec profesora Potkańskiego. Portretował go kilkakrotnie, za każdym razem wydobywając łagodny smutek modela. Na prezentowanej pracy posunął się jeszcze dalej: plamy białego światła na dłoni Potkańskiego przywodzą na myśl przebijające spod skóry kości; twarz malowana jest tak, jakby była tylko cienką membraną rozciągniętą na kulistej czaszce; różowawe obwódki powiek wpadają w chłodny, pozbawiony życia srebrzysty ton. Miejsce, które na wcześniejszych portretach Potkańskiego Malczewski rezerwował dla eleganckich rekwizytów, jak kwiat goździka, tym razem przeznaczone zostało na niewielkiego polnego świerszcza - antycznego symbolu śmierci. Potkański wpatruje się w owada z powagą, bez lęku.

Nie jest jasne czy obraz był prezentem Malczewskiego dla Potkańskiego, czy powstał w wyniku zamówienia. Krótko po otrzymaniu portretu Potkański ofiarował go bowiem w prezencie Henrykowi Józefowi Sienkiewiczowi, synowi noblisty i swojemu dawnemu wychowankowi (Potkański dawał w Krakowie i Zakopanem prywatne lekcje historii; korzystał z nich m.in. Witkacy). Okazją do ofiarowania obrazu miało być rozpoczęcie przez tego ostatniego studiów architektonicznych w Paryżu. Niewykluczone jednak, że dzieło od początku pomyślane było jako ostatnia pamiątka. Wiadomo bowiem, że Potkański był zaangażowany nie tylko w edukację młodego Sienkiewicza, ale także mu "ojcował". Już w 1893 skarżył się swoim przyjaciołom na atmosferę panującą w domu "nieczułego i nieodpowiedzialnego" pisarza i jego stosunek do syna. Zastępował go - jak się wydaje - skutecznie. Po śmierci bezdzietnego Potkańskiego to właśnie młody wychowanek zajął się jego pochówkiem i wystawił grobowiec na cmentarzu Rakowickim. Portret Potkańskiego zawisł pierwotnie w krakowskim mieszkaniu młodego Sienkiewicza, następnie w Oblęgorku.
W latach 1872-75 i 1877-79 studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, m.in. u Władysława Łuszczkiewicza i Jana Matejki oraz w latach 1876-77 u Henri Ernesta Lehmana w Szkole Sztuk Pięknych w Paryżu. Na formację artysty wpłynęły liczne podróże do Paryża, Monachium, Wiednia, Włoch, Grecji czy Turcji. Istotnym źródłem inspiracji Malczewskiego był rodzimy folklor, polska literatura i historia, także tradycja biblijna i mitologiczna. Stale podejmował wątki patriotyczne i mesjanistyczne, egzystencjalne, autobiograficzne oraz dotyczące dylematów artystycznego tworzenia. Uznawany za najwybitniejszego przedstawiciela malarstwa polskiego symbolizmu wsławił się też jako wybitny pedagog. Wykładał malarstwo w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (1896-1900 i 1910-1921), a w okresie 1912-1914 pełnił funkcję jej rektora. W 1897 roku został członkiem-założycielem Towarzystwa Artystów Polskich "Sztuka". Twórczość Malczewskiego był wielokrotnie prezentowana poza granicami kraju, doceniana i nagradzana, m.in medalami na międzynarodowych wystawach w Monachium (1892), Berlinie (1891) i Paryżu (1900).

Description:
Portrait of Karol Potkanski, 1906
oil on panel, 75.5 x 65 cm; signed and dated lower right: 'J Malczewski | 1906', on the reverse paper label of Society of Friends of Fine Arts, Krakow, paper label of Greater Poland Museum from 1925, paper label inscribed by Henryk Sienkiewicz's daughter-in-law, Zuzanna: 'wlasnosc Zuzanny Sienkiewiczowej | 1967 Oblegorek | Z. Sienkiewiczowa' and inscribed in pencil: 'W. P. Sienkiewicz | Wolska 16' (Henryk Sienkiewicz's son, Henryk Jozef Sienkiewicz lived at the beggining of 20th Century in his aunt and uncle's Janczewscy apartament, Wolska Street 16)

Additional Charge Details
- In addition to the hammer price, the successful bidder agrees to pay us a buyer's premium on the hammer price of each lot sold. On all lots we charge 18 % of the hammer price.

75,5 x 65 cm

- własność Karola Potkańskiego (1861-1907), historyka, etnografa, przyjaciela Jacka Malczewskiego; - obraz podarowany przez Karola Potkańskiego Henrykowi Józefowi Sienkiewiczowi (1882-1959) z okazji rozpoczęcia studiów na Wydziale Architektury w paryskiej École des Beaux-Arts; - kolekcja rodziny Sienkiewiczów